Thông qua BLHS 2015 với nhiều điểm mới

Chiều 20-6, Quốc hội (QH) đã biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của BLHS 2015 với tỉ lệ phiếu tán thành 88,39%. Pháp Luật TP.HCM xin giới thiệu một số điểm mới đáng chú ý từng có nhiều quan điểm khác nhau trong suốt quá trình sửa đổi đến sát thời gian thông qua.

14-16 tuổi chịu trách nhiệm với 28 điều luật

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết liên quan đến trách nhiệm hình sự (TNHS) của người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi có hai quan điểm. Thứ nhất, tán thành với dự thảo luật là không xử lý hình sự với loại tội ít nghiêm trọng, tội nghiêm trọng đối với các tội cố ý gây thương tích, tội hiếp dâm, tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản. Ý kiến khác đề nghị giữ như quy định tại BLHS 2015 vì bạo lực học đường, hiếp dâm do người chưa thành niên thực hiện có chiều hướng gia tăng, cần xử lý nghiêm.

Theo Ủy ban Thường vụ (UBTV) QH, quan điểm nhất quán của Nhà nước trong BLHS 1985 và 1999 là chỉ xem xét xử lý khi phạm tội rất nghiêm trọng do cố ý hoặc phạm tội đặc biệt nghiêm trọng. Do yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm, BLHS 2015 đã quy định trách nhiệm ở độ tuổi này cả với tội ít nghiêm trọng và nghiêm trọng.

Lần sửa đổi này, từ chính sách nhân đạo và yêu cầu phòng, chống tội phạm, Chính phủ đề nghị sửa đổi theo hướng chỉ xử lý đối tượng này với tội rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng tại 28 điều luật (liệt kê tại khoản 2 Điều 12). Điều này bảo đảm tính nhất quán trong chính sách hình sự, phù hợp với công ước của LHQ về quyền trẻ em mà Việt Nam là thành viên.

Sau nhiều phiên thảo luận, ý kiến của các đại biểu (ĐB) QH vẫn còn khác nhau, tổng thư ký QH đã gửi phiếu thăm dò ý kiến các vị ĐBQH. Kết quả cho thấy có 276/435 người tán thành việc quy định đối tượng này phải chịu trách nhiệm như khoản 2 Điều 12 nêu trên.

Thu hẹp phạm vi luật sư tố thân chủ

Bà Lê Thị Nga thông tin quan điểm của UBTVQH là người bào chữa có nghĩa vụ bình đẳng như mọi công dân trong việc tố giác tội phạm. Trong hơn 30 năm qua, chính sách của Nhà nước đối với hành vi không tố giác tội phạm của người bào chữa được xác định như mọi công dân khác. Khi thông qua BLHS 2015, QH đã điều chỉnh hợp lý hơn theo hướng thu hẹp một phần trách nhiệm này của người bào chữa. “Việc Nhà nước không miễn trừ hoàn toàn xuất phát từ mục đích bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, vì lợi ích chung của cộng đồng. Vì thế trong một số trường hợp người bào chữa vẫn phải chịu TNHS đối với hành vi không tố giác tội phạm của chính người mà mình bào chữa” - bà Nga nói.

Quá trình soạn thảo Luật sửa đổi BLHS 2015 có nhiều ý kiến trái chiều. UBTVQH tiếp thu một phần ý kiến của ĐBQH, Liên đoàn Luật sư Việt Nam chỉnh lý theo hướng thu hẹp hơn phạm vi chịu TNHS của người bào chữa như khoản 3 Điều 19.

Bổ sung tội kinh doanh đa cấp

Cũng theo chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp, quá trình soạn thảo, nhiều ý kiến tán thành việc bổ sung Điều 217a (tội vi phạm quy định về kinh doanh theo phương thức đa cấp). Bởi hoạt động này tiềm ẩn nhiều nguy cơ rủi ro cho những người tham gia, cho nên phải xử lý hình sự các trường hợp kinh doanh không có giấy chứng nhận đăng ký hoặc không đúng nội dung giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp. Nhưng có ý kiến đề nghị không bổ sung tội này vì BLHS 2015 đã bỏ tội kinh doanh trái phép.

UBTVQH cho rằng đã xảy ra nhiều vụ lợi dụng kinh doanh đa cấp vi phạm pháp luật, gây thiệt hại về tài sản cho hàng chục ngàn người, gây bức xúc trong xã hội. Trong khi tội kinh doanh trái phép của BLHS 1999 đã được cụ thể hóa bằng các điều luật khác như Điều 227, 232, 234...

Có ý kiến lo ngại quy định này dễ bị lạm dụng để xử lý trường hợp lợi dụng kinh doanh đa cấp lừa đảo vì hình phạt của tội danh này thấp hơn nhiều so với tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Ý kiến khác thì đề nghị tăng mức hình phạt cho tương xứng với tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội.

UBTVQH cho rằng Điều 217a chỉ xử lý hình sự các trường hợp kinh doanh đa cấp trái phép và đã quy định loại trừ tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản. Quy định này là rõ ràng, minh bạch. Đồng thời, do tội danh này chỉ điều chỉnh hành vi vi phạm quy định về kinh doanh theo phương thức đa cấp nên hình phạt đến năm năm tù là tương xứng.