Vụ Cà Mau nhận 2 xe Lexus: “Có đi không có lại được không?”

Vào tháng 3/2016 UBND tỉnh Cà Mau và Tỉnh ủy Cà Mau nhận quà tặng là 2 chiếc xe Lexus của Công ty Công Lý, đơn vị có nhiều dự án đầu tư tại tỉnh.

Nguồn tin từ UBND tỉnh Cà mau cho hay, khi doanh nghiệp có nhã ý tặng xe, UBND tỉnh đã giao Sở tài chính rà soát, tiếp nhận đúng quy trình nhận tài sản tặng cho. Sau đó, Sở tài chính có đề xuất và được UBND tỉnh chấp nhận giao UBND tỉnh 1 chiếc và Tỉnh ủy một chiếc sử dụng vào việc công.

Tỉnh này nói họ đã làm đúng quy trình khi nhận quà của doanh nghiệp.

Được biết, Công ty Công Lý tiến hành nhiều hoạt động trên địa bàn tỉnh và còn có những vi phạm pháp luật như, công ty này khai thác cát trong tỉnh với số lượng lớn (150 m3 một ngày) mà không xuất trình được giấy phép khai thác và những giấy tờ liên quan. Số cát nói trên được phục vụ cho san lấp mặt bằng công trình trong khu du lịch do Công ty Công Lý đầu tư. Theo như báo Thanh Niên thì sai phạm này của Công ty này trong quá trình làm việc ở địa phương được xử lý rất nhẹ nhàng.

Đồng thời, Công ty Công Lý nhận hơn 15 ha đất rừng phòng hộ để khai thác, quản lý, nhưng lại để cây rừng bị chết với số lượng lớn (trên 60% so với tổng diện tích có rừng trong khu vực kiểm tra). Mặc dù khu vực cây rừng bị chết là rừng tự nhiên và rừng trồng thuộc cấp rừng phòng hộ rất xung yếu, nhưng Công ty Công Lý và kiểm lâm địa bàn không báo cáo đến cơ quan chức năng kịp thời để tìm giải pháp khắc phục. Sau khi bị kiểm tra, nhắc nhở thì đơn vị này thừa nhận không hiểu, không có kinh nghiệm trồng rừng. Sau đó, Công ty Công Lý có tờ trình gửi UBND tỉnh Cà Mau với nội dung xin khai thác và sử dụng toàn bộ cây rừng trên diện tích đang thuê, trồng lại cây đước trên diện tích rừng được cấp và được chấp thuận. Trong khi việc để cây rừng phòng hộ rất xung yếu bị chết hàng loạt là rất nghiêm trọng. Dư luận đặt câu hỏi, một DN không hiểu về rừng tại sao lại được giao quản lý diện tích rừng phòng hộ xung yếu khá lớn như thế!

Những tình tiết theo phát hiện của báo chí đã chứng tỏ những điều không bình thường trong mối quan hệ giữa doanh nghiệp và UBND tỉnh, tỉnh Ủy Cà Mau. Để rộng đường luận, chúng tôi đã có cuộc trao đổi với ĐBQH, Luật sư Nguyễn Chiến về những vấn đề pháp lý xung quanh vụ việc trên.

Phóng viên: Thưa ông, là một Luật sư đồng thời là một ĐBQH, ông có quan điểm gì về việc tỉnh Cà Mau nhận quà tặng là 02 chiếc xe sang trọng trị giá hơn 06 tỉ đồng của doanh nghiệp?

Ls. Nguyễn Chiến: Về nguyên tắc, pháp luật không cấm cơ quan, tổ chức nhận quà tặng của doanh nghiệp, nhưng để đảm bảo khách quan, không có việc ép buộc về bên tặng và tham ô, tham nhũng, trục lợi về bên nhận thì pháp luật có quy định một số trường hợp cấm. Tính khách quan phải thể hiện ngay ở sự tuân thủ quy trình luật định và đặc biệt với xe ô tô thì còn phải đúng định mức cho cấp nhận xe.

Thời gian vừa qua, Đảng và Chính phủ đã rất chú trọng đến việc thực hiện các quy định về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí và phòng chống tham nhũng để ngăn ngừa và đấu tranh tích cực với các hiện tượng tiêu cực này cũng như những biểu hiện nể nang trong thực thi công vụ của các cơ quan nhà nước. Thủ tướng Chính phủ còn có quy định nghiêm cấm việc biếu quà, nhận quà biếu. Việc địa phương nhận quà tặng, nhất là xe hạng sang trong tình trạng doanh nghiệp tặng quà đã có những vi phạm, gây hậu quả trên địa bàn tỉnh nếu đúng như báo chí phản ánh thì dư luận lên án là điều dễ hiểu và cần được xem xét lại.

Được biết Chính Phủ có quy định về cán bộ, cơ quan, công chức nhận quà tặng của doanh nghiệp với những ràng buộc rất chặt chẽ?

LS Nguyễn Chiến: Thủ tướng đã có Quyết định 64/2007/QĐ-TTg ngày 10/5/2007 ban hành quy chế về việc tặng quà, nhận quà và nộp lại quà tặng của cơ quan, tổ chức, đơn vị có sử dụng ngân sách Nhà nước và của cán bộ, công chức, viên chức. Tại Điều 5 của Quy chế có quy định: “Nghiêm cấm các cơ quan, đơn vị, cán bộ, công chức, viên chức nhận quà tặng, nhận thay người khác hoặc nhận qua các cơ quan, đơn vị, cá nhân khác trong những trường hợp sau:

1. Cơ quan, đơn vị và cá nhân tặng quà có liên quan đến hoạt động công vụ do mình hoặc người mà mình nhận thay chịu trách nhiệm giải quyết (trước, trong và sau khi thực hiện công vụ) hoặc thuộc phạm vi quản lý.

2. Quà tặng của các cơ quan, đơn vị và cá nhân mà việc tặng quà đó không rõ mục đích.

3. Việc tặng quà có mục đích liên quan đến các hành vi tham nhũng được quy định tại Điều 3 của Luật Phòng, chống tham nhũng.”

Nếu trường hợp doanh nghiệp trên có nhiều hoạt động đầu tư, kinh doanh trên địa bàn tỉnh và do các cơ quan hữu quan của tỉnh chịu trách nhiệm quản lý, giải quyết (đặc biệt doanh nghiệp còn có vi phạm gây thiệt hại) như báo chí phản ánh thì không bảo đảm sự khách quan, vô tư trong thực thi công vụ của cơ quan Nhà nước nên việc tiếp nhận xe sang thuộc vào một trong các trường hợp bị cấm tại Quy chế này.

Có rất nhiều ý kiến khác nhau xung quanh việc nhận quà này. Ông Phạm Trọng Đạt – Cục trưởng Cục PCTN cho rằng nếu cá nhân nhận quà thì là sai quy định còn tập thể là đúng quy định. Có ý kiến cho rằng nó chỉ là việc cho tặng, tức là giao dịch dân sự. Quan điểm của ông là gì?

LS. Nguyễn Chiến: Về nguyên tắc nhận quà, đặc biệt là quà tặng có giá trị lớn thì phải xác định rõ về lý do, mục đích của việc tặng và nhận quà nhằm đảm bảo tính minh bạch, công khai, khách quan. Cơ quan, tổ chức, đơn vị nhận quà phải có nhu cầu đối với tài sản được tặng để sử dụng vào đúng mục đích trong khi ngân sách chưa đủ đáp ứng và phải đảm bảo với tiêu chuẩn, định mức theo quy định, không rơi vào trường hợp bị cấm hoặc ngầm ý có điều kiện như việc “có đi, có lại” giữa các bên tặng quà và nhận quà thì theo tôi là có thể chấp nhận được.

Dưới góc độ pháp luật thì có thể xác định đó là giao dịch dân sự, quan hệ tặng cho tài sản. Tuy nhiên, cần phải xem xét các bên tham gia giao dịch này, một bên là doanh nghiệp, một bên là cơ quan nhà nước và tài sản là xe hạng sang đưa vào sử dụng làm xe công. Do địa phương còn có quan hệ hành chính công vụ liên quan đến hoạt động của doanh nghiệp nên khi các bên tham gia vào quan hệ này cần phải công khai, minh bạch để tránh biểu hiện yêu cầu lệ thuộc, nể nang, ưu ái không đúng luật. Nếu lý do không rõ ràng, việc tặng cho thiếu minh bạch, công khai thì có dấu hiệu không bình thường. Điều này cho thấy dù là giao dịch dân sự cũng còn phải tuân thủ các quy định của pháp luật, nhất là trong trường hợp này đã có văn bản pháp luật đặc thù điều chỉnh.

Tôi cũng nghe nói có một số ý kiến cho rằng, có dấu hiệu của tội nhận hối lộ trong trường hợp này. Nếu truy xét có thể khởi tố vụ án và trách nhiệm thuộc về người đứng đầu (theo các quy định của Luật Phòng, chống tham nhũng) thì tôi cho rằng còn khiên cưỡng vì bản chất của việc nhận quà này không phải nhằm chia nhau làm của riêng, tư lợi cá nhân...

Theo ông trách nhiệm thuộc về ai và cần xử lý tài sản ra sao khi địa phương đã lỡ nhận quà của doanh nghiệp?

LS. Nguyễn Chiến: Nên kiểm tra lại toàn bộ quy trình tặng và nhận xe để áp dụng đúng quy định của pháp luật, đặc biệt xem xét kỹ lưỡng hoạt động công vụ của các cơ quan hữu quan trong tỉnh liên quan đến doanh nghiệp để xác định chính xác việc tặng, cho này có rơi vào một trong các trường hợp bị cấm tại Quy chế ban hành theo Quyết định số 64/2007/QĐ-TTg ngày 10/5/2007 của Thủ tướng Chính phủ hay không. Nếu việc tặng cho không đúng, làm ảnh hưởng đến hoạt động quản lý nhà nước thì cần phải trả lại tài sản.

Vụ việc đã xảy ra, đã có hậu quả, gây mất niềm tin của người dân vào cơ quan nhà nước thì bên cạnh việc kiểm điểm, rút kinh nghiệm sau sắc, còn phải xử lý trách nhiệm nghiêm khắc theo quy định nhằm lấy lại lòng tin của nhân dân và xã hội.

Ở nước ngoài cũng có nhiều hoạt động tặng cho tài sản. Thậm chí, có trường hợp còn tặng cho những tài sản lớn như trụ sở cho cơ quan, tổ chức... Việc tặng cho này công khai, minh mạch, không liên quan đến công việc hoạt động và hành vi vi phạm trong hoạt động của người tặng nên rất được hoan nghênh. Do vậy, tặng cho tài sản dù lớn hay nhỏ thì cũng phải tuân theo pháp luật! 

Xin cảm ơn Luật sư.